گردشگری سلامت Health Tourism

تعریف، انواع و عوامل شکل­گیری گردشگری سلامت

امروزه گردشگری سلامت، یکی از سریع‌ترین اَشکالِ در حال رشدِ گردشگری است، علی­رغم این­که هنوز بازاری ویژه (Niche) در صنعت گردشگری محسوب می­شود.

گردشگری سلامت، فعالیتی است که به‌عنوان یک انگیزه و محرک اولیه، هم از طریق فعالیت‌های پزشکی و  هم سلامتی‌محور مانند استفاده از آب­های گرم، لجن­درمانی و...، به سلامت جسمی و روانی انسان کمک می­کند و ظرفیت افراد را برای عملکرد بهتر و رفع نیازهایشان در محیط و جامعه­ افزایش ‌می­دهد.

گردشگری سلامت، در عین این­که با هدف بهبودِ سلامت و رفاهِ گردشگران انجام می­شود، برای جامعه­ی مقصد هم درآمد افزوده ایجاد می­کند و می‌تواند به مقابله با فصلی ‌بودنِ صنعت گردشگری کمک کند؛ چون لزوماً از الگوی فصلی بودن در مقایسه با بخش‌های دیگر در گردشگری پیروی نمی‌کند و می­تواند با استراتژی­های 365 روزه­ی مقصد ادغام شود. گردشگری سلامت، هم­چنین می‌تواند به تمرکززداییِ صنعت گردشگری کمک کند؛ چرا که بسیاری از امکانات بهداشتی و درمانی می‌توانند در حومه­ی شهرها و مناطق روستایی واقع شوند.

امروزه، داشتن رویکردی پایدار، از نظر توسعه، برنامه‌ریزی و مدیریتِ تأثیر، مسئولیت­پذیری و رعایت قوانین و اصول اخلاقی در گردشگری سلامت، به معیاری کلیدی تبدیل شده است.

گردشگری سلامت اصطلاحی فراگیر برای زیرگروه‌های «گردشگری تندرستی» (Wellness Tourism) و «گردشگری پزشکی» (Medical Tourism) به حساب می­آید.

گردشگری تندرستی نوعی فعالیت گردشگری است که هدف آن بهبود و تعادل در تمامی حوزه‌های اصلی زندگی انسان از جمله حوزه‌های فیزیکی، ذهنی، عاطفی، شغلی، فکری و معنوی است. انگیزه­ی اصلی افراد در گردشگری تندرستی، شرکت در فعالیت‌های پیشگیرانه و ارتقاءدهنده­ی سبک زندگی مانند تناسب اندام،

تغذیه­ی سالم، آرامش، تسکین و درمان است.

گردشگری پزشکی هم، نوعی فعالیت گردشگری است که از منابع پزشکی و خدمات درمانی استفاده می‌کند و شامل تشخیص، درمان، بهبود، پیشگیری و توان‌بخشی می‌شود.

امروزه زمان و هزینه‌های فراوانی که به فعالیت­های تفریحی و سلامت اختصاص داده می­شوند، سبکِ زندگی سالم را ارتقاء می‌دهند. در این بین، هزینه­ی مراقبت­های بلندمدت در طی چند دهه­ی گذشته، در بعضی از اقتصادهای پیشرفته با جمعیت پابه‌سن‌گذاشته­ای که به مراقبت­های بهداشتی و اجتماعی بیشتری احتیاج دارند، افزایش یافته است. 

شهرسازی و شهرنشینی، چالشی بزرگ برای بهداشت عمومی به حساب می­آید. طبق آماری که ایالات متحده اعلام کرده، بیش از نیمی از جمعیت جهان در شهرها زندگی می­کنند و برآورد شده که تا سال 2050 میلادی این میزان به دو سوم خواهد رسید. وضعیت بهداشتی و بیماری‌های مزمنِ مرتبط با زندگی شهری، به رشد تقاضا برای سفرهای سالم­تر و زندگی‌های طبیعی‌تر، و نیز گریزگرایی شهری منجر شده است.

در این بین، بعضی از دستورالعمل­های قانونی مانند دستورالعمل اتحادیه­ی اروپا (2011 میلادی) درباره­ی حقوق بیماران در جابه‌جایی­های برون­مرزی به‌منظور دریافت مراقبت­های سلامت به پیشبرد این حوزه کمک کرده و در عین حال، پیشرفت‌ها و اختراعات تکنولوژیکی نیز سفر با اهداف سلامتی را تحت ‌تأثیر قرار داده است و به ارائه­دهندگان مراقبت‌های سلامت برای عملکرد بهتر کمک می­کند.

عرضه و تقاضا در گردشگری سلامت

تجزیه و تحلیل عرضه و تقاضا در بازار گردشگری سلامت، مسائل جدیدی را به­وجود می‌آورد که درخور توجه‌اند. به عنوان مثال؛ برای تجزیه و تحلیل درست و واقعی، نیاز به اطلاعات قابل ‌اعتماد است و یکی از مشکلات این حوزه فقدان این نوع اطلاعات است که در روند فعالیت گردشگری سلامت می­تواند نقش

بسزایی داشته باشد. در این بین، NTOها (National Tourism Organization) و DMOها (Destination Marketing Organization) از گردآوری اطلاعات درست و ساختارمند، در سطحی وسیع بهره می‌برند که این امر منجر به مقایسه‌پذیری، ارزیابی دقیق‌تر و مدیریت بهتر خواهد شد.

عرضه در گردشگری سلامت

عرضه­ی محصولات (product) در گردشگری سلامت همواره بسیار گسترده بوده است؛ از جمله هتل‌ها و کشتی­های کروز، مخصوص متقاضیان گردشگری سلامت با امکانات SPA (چشمه­های آب معدنی)، حمام‌های حرارتی، بیمارستان‌ها و کلینیک‌های تخصصی شامل IVF (In Vitro Fertilization)، جراحی دندان یا جراحی پلاستیک. محصولات جدید به­صورت مداوم در حال ظهورند که اطلاعات گردآوری‌شده توسط NTOها و DMOها و طراحی استراتژی‌های بازاریابی دیجیتال می‌تواند به جذب بخش‌های جدید این بازار کمک کند. در عین حال، به‌عنوان بخشی از استراتژی گردشگری سلامت، مقصدها برای عرضه­ی خدمات بهتر باید به مسائل زیر توجه کنند:

- فرایند دریافت ویزا، ایمنی، امنیت و محدودیت­های افراد معلول

- تنوع بازارها و منابع

- جذب سرمایه‌گذاری

- ایجاد چارچوبی نظارتی، از جمله قانون­گذاری، خط‌مشی­ها و استانداردها

- کیفیت خدمات و زیرساخت‌ها

- آموزش و توسعه­ی مهارت‌ها

- امکانات مورد نیاز در گردشگری سلامت

- توسعه­ی محصول.

دست‌اندرکاران عرضه در گردشگری سلامت که در این زنجیره نقش کلیدی دارند؛ شامل تسهیل­کنندگان، خدمات‌دهندگان، کارگزاران، شرکت‌های بیمه و... می‌شوند. در این­میان، مدیریت مقاصد گردشگری باید تأثیر گردشگری سلامت بر کیفیت زندگی ساکنان مقصد را هم در نظر بگیرند، چرا که رفاه ساکنان محلی به­همان اندازه مهم است که بهبود سلامت گردشگران.

تقاضا در گردشگری سلامت

کشورهای غربی و نیز کشورهای خاور دور با افزایش سن جمعیت­ روبه‌رو هستند، در عین حال، آمار جهانی نشان می‌دهد که نیمی از جمعیت جهان، زیر ۳۰ سال سن دارند و جوانان، تقاضای بالقوه­ای برای گردشگری سلامت در آینده­ای نزدیک محسوب می­شوند.

منابع طبیعی و منابع فرهنگی، نقشی مهم در تعریف تقاضا و انگیزه‌ در این نوع از گردشگری را دارند، به دلیل این­که در کنار انجام کارهای سلامتی خود در صورت امکان به تفریح نیز می­پردازند و البته که منابع طبیعی بسیار مهم­تر خواهد بود.

مسافران گردشگری تندرستی علاوه بر این­که به دنبال خدمات سالم‌اند، درمان‌هایی که به سبک زندگی خودشان نزدیک­تر باشد را ترجیح می­دهند، به دلیل این­که برای انسان­ها خارج شدن از چارچوب زندگی روزانه کار سختی خواهد بود.

عوامل کلیدی در ترغیب و تقاضای افراد برای انتخاب گردشگری پزشکی از این قرار است: فقدان بیمه و خدمات در کشور مبدأ‏، عدم دسترسی به بعضی امکانات در کشور مبدأ، هزینه‌های پایین‌تر در کشور مقصد، دریافت خدمات با کیفیت بهتر در کشور مقصد و دوره­ی انتظار کوتاه‌تر برای درمان در کشور مقصد است.

در گذشته، روند حرکت گردشگران پزشکی از سمت کشورهای کم‌درآمد به سمت کشورهای پردرآمد با امکانات پزشکی بهتر و متخصصان آموزش‌دیده­تر و باصلاحیت­تر بوده است، اما این روند در حال حاضر بسیار تغییر کرده و مراکز پزشکی تخصصی در کشورهای در حال توسعه به‌عنوان قطب گردشگری پزشکی، متقاضیان جهانی را جذب می‌کنند، البته بسیاری از کشورها به‌عنوان واردکنندگان، صادرکنندگان و یا هر دوی این­ها، در گردشگری پزشکی مشارکت می‌کنند. 

اغلب کشورهای اصلی واردکننده (‏کشورهایی که گردشگران پزشکی از آن­ها می‌آیند)‏ در آمریکای شمالی و اروپای غربی‌اند و کشورهای اصلی صادرکننده (‏آن­هایی که به گردشگران پزشکی خدمات ارائه می‌دهند) ‏در تمام قاره‌ها از جمله آمریکای لاتین، اروپای شرقی، آفریقا و آسیا قرار دارند. شایان ذکر است در این میان، تمایل کشورها و یا بیمارستان‌ها، تخصصی­شدن و معروف شدن در یک زمینه است.

ترجمه و برگرفته از مقاله­ی Exploring Health Tourism نوشته­ی Dr. Laszlo Puczko و Dr. Melanie Smith با همکاری Mr. Keith Pollard

مترجم: مینا شمسا

ویراستار علمی: ریحانه جمالی هنجنی

گردشگری نجومی نشان دهنده یك پتانسیل كمتر مطالعه شده از جهانگردی پایدار است كه یك آسمان شب تاریك منبع اصلی آن است. در این مقاله یک برنامه گردشگری نجومی ، در این مورد در یک پارک ملی با آسمان تاریک برای مشاهده بررسی شده است. پارک ملی برایس کانیون (BCNP) در جنوب غربی ایالات متحده یک برنامه نجوم به خوبی توسعه یافته برای خدمت به بازدید کنندگان دارد. این برنامه شامل مشاهده خورشیدی در طول روز ، برنامه های شبانه چندرسانه ای و تماشای ستاره شبانه با تلسکوپ ها است. بسته به اندازه گیری خاص مورد استفاده ، به نظر می رسد که حداکثر 10٪ از بازدید کنندگان پارک ممکن است در برنامه رسمی نجوم و تاریکی تاریک و یا فعالیتهای نجوم غیر رسمی درگیر شوند. به نظر می رسد BCNP برای بهره گیری از ویژگی های آسمان تاریک پارک و بازدید کنندگان در مورد اهمیت حفظ و / یا افزایش تاریکی آسمان شب موقعیت مناسبی دارد. تحولات احتمالی آینده در برنامه ممکن است به افزایش بیشتر بازدید کنندگان به BCNP کمک کند.

جهانگردی نجومی بخشی از گردشگری پایدار را نشان می دهد که یک آسمان تاریک شب منبع اصلی آن است. در این مقاله یک برنامه گردشگری نجومی ، در این مورد در یک پارک ملی با آسمان تاریک برای مشاهده بررسی شده است. پارک ملی برایس کانیون (BCNP) در جنوب غربی ایالات متحده یک برنامه نجوم به خوبی توسعه یافته برای خدمت به بازدید کنندگان دارد. این برنامه شامل مشاهده خورشیدی در طول روز ، برنامه های شبانه چندرسانه ای و تماشای ستاره شبانه با تلسکوپ ها است. بسته به اندازه گیری خاص مورد استفاده ، به نظر می رسد که حداکثر 10٪ از بازدید کنندگان پارک ممکن است در برنامه رسمی نجوم و تاریکی تاریک و یا فعالیتهای نجوم غیر رسمی درگیر شوند. به نظر می رسد BCNP برای بهره گیری از ویژگی های آسمان تاریک پارک و بازدید کنندگان در مورد اهمیت حفظ و / یا افزایش تاریکی آسمان شب موقعیت مناسبی دارد. تحولات احتمالی آینده در برنامه ممکن است به افزایش بیشتر بازدید کنندگان به BCNP کمک کند.
گردشگری به عنوان بخش مهمی در نظر گرفته می شود که از طریق آن می توان توسعه پایدار در مناطق روستایی را ایجاد کرد. کالای مناسب باید مشخص شود که منابع بی نظیر منطقه روستایی با تقاضای بازار مطابقت داشته باشد. گره روستایی Karoo در چشم انداز بی نظیر آفریقای جنوبی همراه با میزبانی سایت های نجوم با اهمیت جهانی ، فرصتی ایده آل برای توسعه گردشگری آسترو به عنوان ارائه طاقچه است. در این مقاله وضعیت آمادگی منطقه برای بهره‌برداری از این پتانسیل از طریق توصیف رفتار ، بازدیدها و تجربیات سفر بازدید کنندگان موجود ، در کنار دیدگاههای ذینفعان طرف عرضه بررسی شده است. متدلوژی مختلط ارزیابی هایی را به دست می دهد که دارای اهمیت عملکرد و آنالیز SOAR هستند که وضعیت آمادگی را نشان می دهد. در این مقاله ، چگونگی تجربه منحصر به فرد مانند گردشگری آسترو می تواند مکانیسمی مناسب برای تحقق توسعه پایدار در یک زمینه روستایی تلقی شود.
برای چندین دهه ، مفهوم پایداری برای بسیاری از مناطق در حال توسعه در مناطق حاشیه ای چالشی بوده است (اسپینر و همکاران ، 2017). گردشگری پایدار تأکید بر روی مقیاس های مکانی (تأثیرات محلی و جهانی) و مقیاس زمانی ، شناسایی ذینفعان و قصد تحولات (اسپینر و همکاران ، 2017: 1). گردشگری در مناطق روستایی به عنوان وسیله ای برای احیای مجدد از طریق "خط پایین" آن (ابعاد اقتصادی ، زیست محیطی و فرهنگی - اجتماعی) شناخته می شود. بخش گردشگری روستایی نشان داده است که با محوریت جامعه محور و بخش خصوصی ، وضعیت اقتصادی محلی و توسعه محلی را بهبود می بخشد (Visser & Rogerson، 2004). این کمک به ایجاد فقر از طریق ایجاد شغل و ایجاد مهارت برای افراد غیر متخصص ، جوانان ، زنان ، کارآفرینان نوظهور و افراد دارای معلولیت کمک می کند. به طور خاص با تمرکز بر آموزش و توسعه مهارت برای جوامع محلی (López-Guzmán و همکاران ، 2013 ؛ UNWTO ، 2013).

بسیاری از محققان موافق هستند كه مناطق روستایی ویژگیهای متنوعی را ارائه می دهند (هلند و همكاران ، 2003 ؛ ویلژوئن و Tlabela ، 2006 ؛ اوكچ و همكاران ، 2012 ؛ پولو پنا و همكاران ، 2012 ؛ استراتژی گردشگری روستایی ، 2012). اگرچه ناهمگونی وجود دارد ، یک ویژگی متمایز برای همه مشترک است ، این است که بازدید کنندگان از مناطق روستایی تعامل معتبری با محیط طبیعی دارند و بیش از این و بیش از این ، به طور فعال در فعالیت ها ، سنت ها و سبک های زندگی جوامع محلی شرکت می کنند ( Viljoen & Tlabela، 2006؛ Huimina & Ryan، 2012؛ Okech et al.، 2012). گردشگران به دنبال چنین تجربه های منحصر به فردی هستند و درک رانندگان (عوامل فشار و فشار) در تصمیم گیری در توسعه یک مقصد گردشگری ضروری است (نجف آبادی ، 2012). یک رویکرد استراتژیک برای مطابقت با محصولات منحصر به فرد با یک گروه تخصصی در بازار ، توریسم طاقچه است. به عنوان یک نوع گردشگری جامعه ، محافظت کننده و پایدارتر از گردشگری (Chan & Bhatta، 2013؛ Espiner et al.، 2017) ، این کشور بی نظیر و خاص برای مکان است (Boekstein & Tevera، 2012)؛ و آن را برای یک مقصد گردشگری روستایی ایده آل می کند. یک بازار طاقچه که در سطح جهانی از محبوبیت زیادی برخوردار است ، گردشگری آسترو است (فایوس-سول و همکاران ، 2014 ؛ Muir ، 2014). این کشور به عنوان گردشگری پایدار طبقه بندی می شود که در آن بزرگترین دارایی های آن هرگز نیازی به حفظ یا توسعه ندارد. از لحاظ ویژگی های آن کاملاً بی نظیر است (نجف آبادی ، 2012 ؛ بلج و تادیک ، 2015). گردشگری آسترو به کشورهای در حال توسعه ، حتی کوچکترین ، امکان ارائه پیشنهادهایی را می دهد که در آنجا سیاره ای تماشایی یا رصدخانه ها و تلسکوپ های غول پیکر الزامی نیستند (بلج و تادیک ، 2015).

مطالعه موردی که برای این تحقیق انتخاب شده ، گره روستایی Karoo در آفریقای جنوبی است. این منطقه روستایی پتانسیل گردشگری آسترو را در خود جای داده است و در حال حاضر تجربه سهم خود در اقتصاد محلی شهرهای مربوطه کارو را تجربه کرده است. به عنوان یكی از فقیرترین استانهای آفریقای جنوبی ، منطقه وسیع به عنوان یك منطقه اولویت برای دریافت حمایت دولت از توسعه اقتصادی و ارائه خدمات بهتر اختصاص داده شده است (برنامه ملی زیرساختها ، 2012). یکی از پروژه های یکپارچه استراتژیک (SIP) که به این هدف تصویب شده ، SIP 16 است - یک مگا جهانی.